kutubhona

яхши амалларни қилсалар, бир сўз билан айтганда Аллоҳ қўйган шартларни бажарсалар

فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ
(ўшаларга Парвардигорлари ҳузурида ажр бордир ва улар учун хавфу хатар, ғам-андуҳ йўқдир).

4- (صَالِحاً ) сўзи накра келяпти. Накра бир турдаги бир нечаликни билдиради. Агар алиф лом артикли қўшилган ва кўплик сийғасида келганида Ислом олиб келган ҳамма яхшиликлар учун умумий бўларди.55

Бу гап Исломдан олдин имон келтириб, яхши амаллар қилган кишиларни ҳам ўз ичига олади. Масалан, Нуҳ а.с.га имон келтириб, у киши олиб келган шариатга амал қилган кишини. У кишидан кейинги пайғамбарларнинг кўрсатмаларига амал қилганлар учун ҳам Парвардигорлари ҳузурида савоб бор, улар учун ҳеч қандай хавф йўқ ва улар хафа ҳам бўлмайдилар. Агар бу ердаги савобнинг, ажрнинг шарти Исломда кўрсатилган яхши амалларни қилиш бўлганида олдинги пайғамбарларга имон келтирганлар бу ваъдадан сиртга чиқиб кетган бўлардилар. Лекин ўша ўтмишдаги ўз пайғамбарига имон келтириб, яхши амаллар қилганлар учун ҳам Аллоҳнинг ажру савоб бериш ва уларга хавф бўлмаслиги ҳамда улар хафа бўлмасликлари ҳақидаги ваъдаси бор. Пайғамбар с.а.в. Салмон Форсийга у мусулмон бўлишидан олдин дўст бўлган руҳонийлар ҳақида шундай дейдилар:

«مَنْ مَاتَ عَلَى دِينِ عِيسَى قَبْلَ أَنْ يَسْمَعَ بِى فَهُوَ عَلَى خَيْرٍ وَمَنْ سَمِعَ بِى وَلَمْ يُؤْمِنْ فَقَدْ هَلَكَ»
«Кимки мен ҳақимда эшитмай туриб, Исо а.с.нинг динида ўлса, у яхшилик устидадир. Кимки мен ҳақимда эшитиб туриб, менга имон келтирмаса, унинг ҳалокатга учраши аниқдир».56

وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ

(55) Пайғамбар с.а.в. (إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً* Бас, албатта ҳар бир оғирлик-машаққат билан бирга бир енгиллик ҳам бордир. Албатта ҳар бир оғирлик-машаққат билан бирга бир енгиллик ҳам бордир) оятини ўқиб ва енгиллик сўзи накра келаётгани, оғирлик сўзи эса маърифа бўлиб келаётганини эътиборга олиб, битта оғирлик икки енгилликдан устун келолмайди, деганлар. Яъни, такрорланиб келаётган накра сўз олдинги сўзнинг айнан ўзи бўлмайди. Такрорланиб келаётган маърифа эса олдинги маърифа сўзнинг айнан ўзи бўлади. Масалан киши келди, киши келди, иборасидаги киши сўзини маърифа қилсак, битта киши келгани, накра қилганимизда эса иккита киши келгани англашилади.

(56) Тафсири Табарий: 1/323. Дуррул мансур: 1/74.